Ναζίμ Χικμέτ: «Είμαι κομμουνιστής / Είμαι η αγάπη απ’ την κορυφή ως τα νύχια». Δεν νοείται όραμα χωρίς αγάπη, δεν νοείται επανάσταση χωρίς έρωτα.
Φίλοι κι αδέλφια της ψυχής μου. Εσείς που πέσατε στις φυλακές και στα νησιά της κόλασης, που σας κρατάν αλυσωμένους μες στα στρατόπεδα συγκέντρωσης γιατί πολεμάτε για την ανεξαρτησία, το ψωμί και τη λευτεριά του ελληνικού λαού, δεχτείτε την αγάπη και τον θαυμασμό μου.
Οι λαοί της Τουρκίας και της Ελλάδας έχουνε τους ίδιους θανάσιμα μισητούς εχθρούς: τον αγγλοαμερικάνικο ιμπεριαλισμό και τους ντόπιους λακέδες του.
Οι λαοί της Τουρκίας και της Ελλάδας, φιλιωμένοι ὁ ένας με τον άλλο, με τη βοήθεια των φιλειρηνικών λαών όλου του κόσμου, θα τσακίσουνε στο τέλος αυτούς τους εχθρούς τους. Αυτό το πιστεύω. Ὁ δικός σας ένδοξος αγώνας είναι μία από τις πιο λαμπρές αποδείξεις ότι θα νικήσει ἡ υπόθεση της ειρήνης, του ψωμιού και της λευτεριάς.
Σας σφίγγω όλους μ᾿ αγάπη στην αγκαλιά μου.
ΝΑΖΙΜ ΧΙΚΜΕΤ
10/8/1951 Βερολίνο
Ο Ναζίμ Χικμέτ γεννήθηκε από μια αριστοκρατική οικογένεια στις 15 Γενάρη 19002 στην τουρκοκρατούμενη τότε Θεσσαλονίκη. Από νεανική ηλικία και ενώ θα μπορούσε να ζήσει μια άνετη και πλούσια ζωή -ο πατέρας του, Χικμέτ Μεχμέτ, ήταν μέλος του Νεοτουρκικού Κομιτάτου και διευθυντής του γραφείου Τύπου του τμήματος του υπουργείου Εξωτερικών της Διοίκησης Θεσσαλονίκης, ενώ ο παππούς του, Μεχμέτ Ναζίμ Πασάς ήταν γνωστός ποιητής, εκπρόσωπος της αυλικής λογοτεχνίας της εποχής του- οι ιδέες και τα μηνύματα της μεγάλης Οκτωβριανής Επανάστασης τον συγκλονίζουν.
Οι πολιτικές αντιλήψεις του Ναζίμ Χικμέτ ήταν ο λόγος να αποβληθεί από την ναυτική σχολή της Κωνσταντινούπολης όπου φοιτούσε για να δει την έξοδο από το τούρκικό ναυτικό με το πρόσχημα μιας γνωμάτευση ενός υγειονομικού συμβουλίου που τον απάλλαξε για «λόγους υγείας».
Ο Χικμέτ μαζί με τον φίλο του και συναγωνιστή δάσκαλο Βαλά Νουρετίν βρίσκονται στην ΕΣΣΔ όπου σπουδάζουν στη Σχολή Πολιτικών και Οικονομικών Επιστημών της Μόσχας. Εκτός όμως από την ακαδημαϊκή μόρφωση, ο Ναζίμ Χικμέτ ασχολείται με την μελέτη της μαρξιστικής φιλοσοφίας και ιδεολογίας ενώ η γνωριμία του με τον μεγάλο ποιητή του Οχτώβρη, Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι, έπαιξε καταλυτικό ρόλο στην διαμόρφωση της προσωπικότητα του.
Λογική εξέλιξη της πορείας του νεαρού ποιητή και επαναστάτη ήταν η ένταξη του, το 1923, στο παράνομο Κομμουνιστικό Κόμμα Τουρκίας.
Βρισκόμενος στην πατρίδα του το 1924 ο Ναζίμ Χικμέτ αντιμετωπίζει μια ιδιόμορφη κατάσταση. Αν και το Τουρκικό ΚΚ είναι παράνομο η αστική κεμαλική δημοκρατία δεν έχει ακόμα εδραιωθεί και προσπαθεί με «ανοίγματα» και κάποιου είδους φιλελευθεροποίηση να γίνει αποδεκτή από την λαϊκή συνείδηση. Σ’ αυτή την κοινωνικοπολιτική κατάσταση της Τουρκίας ο Χικμέτ έχει την δυνατότητα να δημοσιεύει τα ποιήματα του σε περιοδικά και εφημερίδες να τα απαγγέλλει στο ραδιόφωνο της Κωνσταντινούπολης να ηχογραφούνται και να κυκλοφορούν σε όλη την Τουρκία, (οι αναλφάβητοι ήταν το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της χώρας) γνωρίζοντας πρωτοφανή λαϊκή αποδοχή.
Αυτή η κατάσταση όμως της αλογόκριτης «ευφορίας» δεν κράτησε για πολύ. Το καθεστώς αισθανόμενο ότι οι ανατρεπτικές ιδέες του Χικμέτ είναι κίνδυνος για το ίδιο, εξαπολύει διωγμούς εναντίων του και σχεδόν μετά από κάθε έργο του ακολουθεί δίκη. ενώ παράλληλα οι καθεστωτικοί διανοούμενοι προσπαθούν να τον συκοφαντήσουν ότι δήθεν απαρνήθηκε τις ιδέες του και προσχώρησε στον εθνικισμό, φτάνοντας μάλιστα στο σημείο να τον χαρακτηρίσουν «αγράμματο» και «τρελό».
Κανένα αποτέλεσμα όμως δεν είχαν όλες οι προσπάθειες τους. Όχι μόνο ατσαλώνουν περισσότερο τον κομμουνιστή διανοούμενο αλλά η διάδοση των έργων του αποκτά μεγαλύτερη απήχηση στα φτωχά λαϊκά στρώματα της τουρκικής κοινωνίας.
Το καθεστώς δεν έχει άλλη επιλογή παρά να προσπαθήσει να τον εξοντώσει και έτσι το 1938 τον καταδικάζει σε 40 χρόνια φυλακή. Ο κομμουνιστής διανοούμενος σε όλη τη διάρκεια του Β' παγκοσμίου πολέμου, «σεργιανάει» σε πολλές φυλακές της Τουρκίας. Όμως σε καμιά στιγμή δεν λιποψυχάει: «Τρύπησαν την καρδιά μου από δεκαπέντε μεριές./ Θάρρεψαν πως δε θα χτυπάει πια η καρδιά μου από τη λύπη της!/ Η καρδιά μου πάλι χτυπά/ η καρδιά μου πάλι θα χτυπήσει!!».
Το 1950 ξεκινάει απεργία πείνας και το τουρκικό καθεστώς κάτω από την πίεση της παγκόσμιας κατακραυγής, αναγκάζεται να τον απελευθερώσει. Οι πιέσεις όμως σε βάρος του συνεχίζονται με τον Ναζίμ Χικμέτ να φεύγει κρυφά το 1951 για την Ρουμανία και από κει να ταξιδεύει σε πολλές χώρες του κόσμου διαδίδοντας το έργο του.
Στις 3 Ιούνη 1963 ο κομμουνιστής ποιητής φεύγει απ’ την ζωή αφήνοντας όμως πίσω του ένα έργο αθάνατο.
Στάχτη θα γίνεις κόσμε γερασμένε
σου ῾ναι γραφτὸς ο δρόμος
της συντριβής
και δε μπορείς να μας λυγίσεις
σκοτώνοντας τ᾿ αδέλφια μας της μάχης
και να το ξέρεις
θα βγούμε νικητές
κι ας είναι βαριές μας
οι θυσίες.
Μαύρη εσύ θάλασσα γαλήνεψε
τα κύματά σου
κα θα ῾ρθει η μέρα η ποθητή
η μέρα της ειρήνης
της λευτεριάς σου
ω ναι θα ῾ρθει
η μέρα που θ' αρπάξουμε τις λόγχες
που μες στο αίμα το δικό μας
έχουνε βαφτεί..
Ναζίμ Χικμέτ
__________
Ναζίμ Χικμέτ: «Είμαι κομμουνιστής / Είμαι η αγάπη απ’ την κορυφή ως τα νύχια». Δεν νοείται όραμα χωρίς αγάπη, δεν νοείται επανάσταση χωρίς έρωτα.
Στα ποιήματα του Ναζίμ Χικμέτ δεν υπάρχουν νοήματα που πρέπει να ανακαλύψεις πίσω από τις γραμμές. Οι λέξεις είναι απλές, στέκονται εκεί μπροστά και βροντοφωνάζουν την αλήθεια τους.
Έχοντας βαθιά συναίσθηση της ευθύνης του ποιητή απέναντι στην εποχή του, μιλά για την ελευθερία, για τους αγώνες του ανθρώπου, για την ομορφιά.
Θα καταφέρει να κάνει την τουρκική ποίηση να ακουστεί σε όλο τον κόσμο και θα προσθέσει το όνομά του στην μακροσκελή αλυσίδα των ποιητών της Ανατολής, που πλήρωσαν τη ρωμαλέα φωνή τους με φυλακίσεις, εξορίες ή θάνατο.
Σε μία χώρα, που παρά το δημοκρατικό της μανδύα παρέμενε ακόμα μισοφεουδαρχική, ο Ναζίμ Χικμέτ ζει τις μεγάλες αλλαγές των αρχών του 20ού αιώνα και συνεπαίρνεται από τα ιδανικά της εποχής του. Συγχρωτίζεται με τα λαϊκά στρώματα της Τουρκίας, την εργατική τάξη, που μόλις γεννιέται, και τους ξεκληρισμένους αγρότες.
Συνταράσσεται από την κοινωνική αδικία και τις πολιτικές αυθαιρεσίες. «Μια θρησκεία, ένας νόμος, ένα δίκαιο: η δουλειά του εργάτη», αυτή είναι η θέση του, παρά την αριστοκρατική του καταγωγή. Ο κόσμος γι’ αυτόν είναι ένα ενιαίο σύνολο, η ποίησή του δεν γνωρίζει τάξεις, φυλές, εποχές , είναι το όπλο του στο διαχρονικό αγώνα της ανθρωπότητας για έναν καλύτερο κόσμο. «Θε να πεθάνεις, για να ζήσουνε οι άνθρωποι / Οι άνθρωποι που ποτέ δεν θα χεις δει το πρόσωπό τους».
Για τον Ναζίμ Χικμέτ, η τέχνη πρέπει να συμμετέχει στον επαναστατικό αγώνα, να αφυπνίζει συνειδήσεις. Ο ίδιος γράφει συνέχεια και δημοσιεύει σε έντυπα και περιοδικά ή γυρνάει την πόλη απαγγέλλοντας ποιήματα. Καταγγέλλει τη στενή σχέση φασισμού, καπιταλιστικών συμφερόντων και πολέμου, γράφει για τις απεργίες, για την επανάσταση στη Κούβα, για την επίθεση της φασιστικής Ιταλίας στην Αιθιοπία. Μέσα από τους στίχους του, μιλάει η ίδια η Επανάσταση, γίνεται ο άγνωστος που φωνάζει «No passaran στις πύλες της Μαδρίτης», το 7χρονο κορίτσι που πεθαίνει στη Χιροσίμα, είναι στην Καλκούτα «ένας άνθρωπος που τον εμποδίζουν να βαδίζει», είναι ο φυλακισμένος σε οποιαδήποτε χώρα, οποιαδήποτε ώρα, που ποθεί την αγαπημένη του και γράφει πίσω από τα κάγκελα τα πιο ερωτικά πολιτικά γράμματα.
Μαζεύει καταδίκες, 61 χρόνια και μία σε θάνατο, μπαινοβγαίνει στις φυλακές, αλλά δεν σωπαίνει: «Το χειρότερο είναι να κουβαλάει ο άνθρωπος τη φυλακή μέσα του». Εκτίει τελικά 13 χρόνια και μετά από απεργίες πείνας και το ξέσπασμα ενός διεθνούς κινήματος αλληλεγγύης για την απελευθέρωσή του αποφυλακίζεται.
Θα ταξιδέψει σε όλο τον κόσμο, θα ζήσει στη Μόσχα, θα βρίσκεται στην τιμητική φρουρά πίσω από την σορό του Λένιν. Θα γίνει φίλος με τον Αλέξη Πάρνη, τον Γάννη Ρίτσο και θα εκφράσει τον φιλελληνισμό του με κάθε τρόπο. Θα είναι η μόνη τουρκική φωνή, που παίρνει θέση υπέρ των Ελληνοκυπρίων, καλώντας τους Τουρκοκύπριους να ενωθούν με τους Έλληνες για την απαλλαγή της Κύπρου από τον αγγλικό ιμπεριαλισμό. Στέλνει ραδιοφωνικό μήνυμα στους Έλληνες κατά τη διάρκεια της δίκης του Μπελογιάννη, τους αποκαλεί «φίλους και αδέλφια της ψυχής μου».
Μιλάει για την αληθινή σχέση των δυο χωρών, για την Ελλάδα αυτών που υποφέρουν στις φυλακές, για την Τουρκία αυτών «που σαπίζουν στα μπουντρούμια». Ο κόσμος του δεν γνωρίζει σύνορα, πατρίδα του είναι όλη η γη και ό,τι συμβαίνει πάνω της τον αφορά. «Αν η μισή καρδιά μου βρίσκεται, γιατρέ, δω πέρα / Η άλλη μίση / στην Κίνα βρίσκεται / Με τη στρατιά / που κατεβαίνει το Κίτρινο Ποτάμι / Κι ύστερα, να, γιατρέ, / την πάσα αυγή / Την πάσα αυγή, γιατρέ, / με τα χαράματα / Πάντα η καρδιά μου στην Ελλάδα ντουφεκίζεται».
Το έργο του Ναζίμ Χικμέτ περιλαμβάνει ποίηση, θέατρο, άρθρα, δημοσιογραφία, κινηματογράφο, στο κέντρο του όμως πάντα θα βρούμε τον άνθρωπο και ό,τι σπουδαίο μπορεί να γεννηθεί από αυτόν. Οι πεποιθήσεις του είναι σαφέστατες: «Είμαι κομμουνιστής / Είμαι η αγάπη απ’ την κορυφή ως τα νύχια». Είναι όμως απολύτως ξεκάθαρο τι εννοεί με την πολιτική του στάση: δεν νοείται όραμα χωρίς αγάπη, δεν νοείται επανάσταση χωρίς έρωτα.
Ο Ναζίμ είναι ένας ασίκης, ερωτευμένος με τη ζωή, με τα τραγούδια των ανθρώπων. Ο λαός τον σέβεται, η εξουσία τον φοβάται, έτσι ακριβώς όπως θέλει η μακραίωνη παράδοση της Ανατολής. Κι αυτός, τόσο στους θαυμαστές του όσο και στους χαφιέδες που τον ακολουθούσαν όπου πήγαινε, είχε ήδη την απάντηση : «Αν δεν καώ εγώ / αν δεν καείς εσύ / αν δεν καούμε εμείς / πώς θα γενούνε / τα σκοτάδια / λάμψη;».
Πηγή: Μαριάνθη Μακροπούλου – Hot Doc
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου